Kocaeli Üniversitesi Rektörü tarafından üniversite bünyesinde öğrencilerle yapılmış olan bir toplantıda fakültesinde engelli tuvaletinin bulunmadığını ifade eden bir öğrenciye “Kendi gayretlerinizle bağışların artırılması konusunda destek sağlarsanız biz onları erişilebilirliğe çevirebiliriz. (…) Sorununun çözümü için önerebileceğin bir kaynak var mı?” şeklinde yanıt verildiği yazılı ve görsel medyaya yansımıştır.
Sürdürülebilir kalkınma gündeminin önemli bir yapı taşı ve insan haklarına saygılı bir toplumun önemli bir aracı olarak değerlendirilen erişilebilirlik, Birleşmiş Milletler (BM) Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin (EHİS) 9’uncu maddesinin birinci fıkrasındaki “Taraf Devletler engellilerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına etkin katılımını sağlamak ve engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri dâhil olacak şekilde bilgi ve iletişim olanaklarına, hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık diğer tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri alacaklardır.” hükmü ile Taraf Devletlere bir pozitif yükümlülük olarak yüklenmiştir. 7/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un “Genel esaslar” başlıklı 4’üncü maddesinin (d) bendinde engelli bireylerin bağımsız yaşayabilmesi ve topluma katılımı için gerekli olduğu vurgulanan erişilebilirliğin mezkûr Kanun’un “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde “Binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin, engelliler tarafından güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını” ifade ettiği hüküm altına alınmıştır.
EHİS’in denetim organı olan Engelli Hakları Komitesi (EHK), erişilebilirlik hakkındaki 2 No’lu Genel Yorumu’nda “Erişilebilirliğin, Sözleşme’nin 19’uncu maddesinde belirtildiği üzere engelli bireylerin bağımsız yaşaması ve topluma eşit ve tam olarak katılması için ön koşul olması nedeniyle, fiziksel çevre, ulaşım, bilgi ve iletişim teknolojilerine ve kamuya açık tesis ve hizmetlere erişime izin verilmemesi ayrımcılık bağlamında görülmelidir.” şeklindeki yorumu ile fiziksel çevre, ulaşım ile bilgi ve iletişim teknolojileri ve kamuya açık tesis ve hizmetlere erişimin sağlanmamasını engelliliğe dayalı ayrımcılık yasağı kapsamında değerlendirmektedir. Komite, erişilebilirlik hakkının koşulsuz olduğunu vurgulamakta ve erişilebilirliği sağlamakla yükümlü olan kurum veya kuruluşların, erişilebilirliği sağlamanın ortaya çıkaracağı ekonomik veya diğer yükleri belirterek erişilebilirliği sağlamaktan kaçınamayacağını açıklamaktadır (BM EHK, Erişilebilirlik Hakkında Genel Yorum No: 2, (CRPD/C/GC/2), para. 23-25).
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nun 3’üncü maddesinde “engellilik” bir ayrımcılık temeli olarak düzenlenmektedir. Bu çerçevede Kurumumuzun çalışmalarında, erişilebilirliğin sağlanması hususu özellikle takip edilmektedir. Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik 2021 Raporu’nda 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun çerçevesinde tüm bina, yapı, taşıt ve hizmetlerin ivedilikle engellilerin erişimine uygun hale getirilmesi ve idari yaptırımların caydırıcı rolünün göz önünde bulundurularak ilgili komisyonlarca erişilebilirlik kriterlerini sağlamayan yapı, alan ve araçların etkin biçimde denetlenmesi ve gerekli yaptırımların uygulanması tavsiye edilmiştir (Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik 2021 Raporu, 2023, Ankara, s. 119).
Temel misyonu insan onurunu temel alarak kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olan Kurumumuz, söz konusu kurumsal misyonu çerçevesinde yazılı ve görsel medyaya yansıyan iddiaları yakından takip etmektedir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.