Günümüzde internet, yapay zekâ ve bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişimler günlük yaşamı önemli ölçüde kolaylaştırmakta ve zenginleştirmektedir. Ancak, dijital dünyanın sunduğu imkânların, çeşitli insan hakları ihlallerine yol açabilecek riskler içerdiği de göz ardı edilmemelidir. Dijitalleşme çağında, dijital mecralarda çocukların bilgiye erişim ve mahremiyet hakkının korunması uluslararası toplumun müşterek sorumluluklarındandır. Çocukların geleceği için güvenli, adil ve kapsayıcı bir dijital dünya inşa etmek ortak bir görevdir.
Başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak üzere, uluslararası sözleşmelerde güvence altına alınan haklar yalnızca fiziksel ortamlarda değil, dijital ortamlarda da geçerlidir. Bu nedenle dijital dünyada insan haklarının korunması, tüm insanlık ailesinin ortak görev ve sorumluluğudur. Özellikle ekran başında sıkça vakit geçiren çocuklar için dijital güvenliğin sağlanması ve çocukların dijital varlığının desteklenmesi çağımızın en önemli önceliklerindendir.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 20/11/1989 tarihinde kabul edilen ve ülkemizin de tarafı olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, çocuk haklarının korunmasını güvence altına alır. Sözleşmenin temel ilkelerinden, çocuğun üstün yararı ilkesi çerçevesinde çocukların kişilik ve yeteneklerini güvenli bir internet ortamında geliştirebilmelerine fırsat tanınması önem arz etmektedir.
Gelinen noktada çocuk haklarının dijital dünyada korunması ve kişisel veri güvenliğinin sağlanması için kolektif bir çerçeveye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu doğrultuda, geçtiğimiz aylarda Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının desteğiyle Enstitü Sosyal tarafından çocukların dijital mecralarda korunarak bu alanlardan en iyi şekilde faydalanmalarını kolaylaştırmak amacıyla “Dijital Dünyada Çocuk Hakları Sözleşmesi” hazırlanmıştır.
13 maddeden oluşan Sözleşmede; Çocukların bilgi ve iletişim teknolojilerine güvenli erişimi, çocukların kişisel verileri ve mahremiyetinin korunmasından sorumlu kişi ve kuruluşlar, dijital alanda çocuk ihmali, dijital hizmetlerin çocuk gelişimi ile ilişkisi, unutulma hakkı, çocukların yer aldığı içeriklerde çocuğun fiziksel, zihinsel ve duygusal bütünlüğüne zarar verecek unsurlar, yaşa uygun ve ayrımcılıktan uzak içerik, dijital şiddet ve istismar, dijital istismara karşı başvuru mekanizması, yaşa uygun, erişilebilir ve nitelikli dijital okuryazarlık eğitimi, uluslararası korunma hakkı ve güvende olma hakkına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından Nisan 2025’te İstanbul’da gerçekleştirilen etkinlikte, Sözleşmenin ilk imza töreni gerçekleştirilmiştir. Ardından, 8 Eylül 2025 tarihinde Sözleşmenin Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalandığı kamuoyuna duyurulmuştur.
24 Eylül 2025 tarihinde gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan, Dijital Dünyada Çocuk Hakları Sözleşmesinden bahsederek yapay zekâ teknolojilerinin yeni bir tahakküm aracı olarak değil insanlığın lehine kullanılması gerektiğini vurgulamış, yakın bir zamanda uluslararası alanda imzaya açılacak Sözleşmenin küresel ölçekte güçlü bir farkındalık oluşturacağına işaret etmiştir.
Temel misyonu insan onurunu temel alarak kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olan Kurumumuz, çocuk hakları alanında gerek bu hakların korunması ve geliştirilmesi, gerekse çocukların ayrımcı muamelelere maruz kalmasının önlenmesi kapsamında birçok çalışma yürütmektedir.
Dijital dünyada çocuk hakları ve siber zorbalıkla mücadele konularında seminerler ve farkındalık artırıcı faaliyetler gerçekleştiren Kurumumuz, bu faaliyetlerle kamu kurum ve kuruluşları ile uluslararası kuruluş temsilcileri ve akademisyenleri bir araya getirmektedir. Bununla birlikte çocuk hakları konusunda farkındalığın artırılması amacıyla TİHEK Çocuk web sitesi ile hem çocuklar hem de yetişkinler için çeşitli içerikler üretilmektedir.
Çocukların dijital dünyanın oluşturabileceği risklerden korunarak internet ortamına güvenli erişimlerinin sağlanması, çocuk haklarının korunması ve geliştirilmesi açısından günümüzün önemli meselelerinden biridir. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yakın zamanda uluslararası imzaya açılacağını duyurduğu “Dijital Dünyada Çocuk Hakları Sözleşmesi”, çocukların dijital mecralarda korunması adına küresel ölçekte tarihi bir adımdır. Söz konusu sözleşme, çocukların eğitim ve gelişimlerini destekleyen dijital fırsatları korurken; çevrim içi istismar, veri ihlalleri, siber zorbalık ve dijital eşitsizlik gibi tehditlere karşı da güçlü bir koruma kalkanı sunmaktadır.
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu olarak, çocukların kişisel verilerinin korunması ve güvenli internet ortamında gelişimlerinin desteklenmesini önemsiyor, Kurum Başkanımız Prof. Dr. Fahrettin Altun ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulu Üyeleri tarafından imzalanan Dijital Dünyada Çocuk Hakları Sözleşmesini ve Sözleşmeye ilişkin uluslararası çağrıyı destekliyoruz.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.
Dijital Dünyada Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin tam metni ve imza için:
https://enstitusosyal.org/imza