Engelli bir vatandaşımızın İstanbul’un Esenler ilçesinde bulunan Göktürk Göleti’ne gitmek istediği ancak güvenlik görevlisinin gölet ve çevresinin engelli vatandaşlara uygun olmadığını söylediği ve yolu dubalarla kapattığı yönündeki iddialar yazılı ve görsel medyaya yansımıştır.
Erişilebilirlik, Birleşmiş Milletler (BM) Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin (EHİS) 9’uncu maddesinin birinci fıkrasındaki “Taraf Devletler engellilerin bağımsız yaşayabilmelerini ve yaşamın tüm alanlarına etkin katılımını sağlamak ve engellilerin diğer bireylerle eşit koşullarda fiziki çevreye, ulaşıma, bilgi ve iletişim teknolojileri ve sistemleri dâhil olacak şekilde bilgi ve iletişim olanaklarına, hem kırsal hem de kentsel alanlarda halka açık diğer tesislere ve hizmetlere erişimini sağlamak için uygun tedbirleri alacaklardır.” hükmü ile Taraf Devletlere bir pozitif yükümlülük olarak yüklenmiştir. 7/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’un “Genel esaslar” başlıklı 4’üncü maddesinin (d) bendinde engelli bireylerin bağımsız yaşayabilmesi ve topluma katılımı için gerekli olduğu vurgulanan erişilebilirliğin mezkûr Kanun’un “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde “Binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin, engelliler tarafından güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını” ifade ettiği hüküm altına alınmıştır.
EHİS’in denetim organı olan Engelli Hakları Komitesi (EHK), erişilebilirlik hakkındaki 2 No’lu Genel Yorumu’nda “Erişilebilirliğin, Sözleşme’nin 19’uncu maddesinde belirtildiği üzere engelli bireylerin bağımsız yaşaması ve topluma eşit ve tam olarak katılması için ön koşul olması nedeniyle, fiziksel çevre, ulaşım, bilgi ve iletişim teknolojilerine ve kamuya açık tesis ve hizmetlere erişime izin verilmemesi ayrımcılık bağlamında görülmelidir.” şeklindeki ifadeler ile fiziksel çevre, ulaşım ile bilgi ve iletişim teknolojileri ve kamuya açık tesis ve hizmetlere erişimin sağlanmamasını engelliliğe dayalı ayrımcılık yasağı kapsamında değerlendirmektedir. Komite, erişilebilirlik hakkının koşulsuz olduğunu vurgulamakta ve erişilebilirliği sağlamakla yükümlü olan kurum veya kuruluşların, erişilebilirliği sağlamanın ortaya çıkaracağı ekonomik veya diğer yükleri belirterek erişilebilirliği sağlamaktan kaçınamayacağını açıklamaktadır (BM EHK, Erişilebilirlik Hakkında Genel Yorum No: 2, (CRPD/C/GC/2), para. 23-25).
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nun 3’üncü maddesinde “engellilik” bir ayrımcılık temeli olarak düzenlenmektedir. Bu çerçevede Kurumumuzun çalışmalarında, erişilebilirliğin sağlanması hususu özellikle takip edilmektedir. Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik 2021 ve 2022 Raporları’nda; 5378 sayılı Kanun çerçevesinde tüm bina, yapı, taşıt ve hizmetlerin ivedilikle engellilerin erişimine uygun hale getirilmesi, idari yaptırımların caydırıcı rolünün göz önünde bulundurularak ilgili komisyonlarca erişilebilirlik kriterlerini sağlamayan yapı, alan ve araçların etkin biçimde denetlenmesi ve gerekli yaptırımların uygulanması tavsiye edilmiştir (Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik 2021 Raporu, Ankara, s. 119; Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik 2022 Raporu, Ankara, s. 120). Öte yandan erişilebilirliğin sağlanmamasının engellilik temelinde ayrımcılık yasağının ihlali teşkil ettiğine ilişkin hususa Kurumumuz tarafından verilen kararlarda da dikkat çekilmektedir. Kurumumuz tarafından verilen bir kararda; erişilebilirliğin makul düzenlemeden farklı olarak gruplarla ilgili bir müessese olduğu, bu nedenle erişilebilirliği sağlama görevinin uygulanmadan ve ortaya çıkmadan önce öngörülmesi gereken bir yükümlülük olduğu vurgulanmıştır (TİHEK, B. No: 2022/525, K. No: 2022/927, 15/12//2022).
Temel misyonu insan onurunu temel alarak kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi olan Kurumumuz, söz konusu kurumsal misyonu çerçevesinde yazılı ve görsel medyaya yansıyan iddiaları yakından takip etmektedir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.